Kleur bekennen: Van training naar gedragsverandering

Trainingen hebben altijd tot doel het gedrag van medewerkers te veranderen. Of het nu gaat om het effectiever verkopen van een product, het beter te woord staan van klanten of het correct inzetten van nieuwe technologische tools: uiteindelijk draait iedere training om het aanleren van nieuwe kennis, inzicht en vaardigheden die in de praktijk toegepast dienen te worden. 

Deelnemers moeten dus bereid zijn hun gedrag te veranderen. En dat is vaak het probleem. Mensen zijn gewoontedieren en houden over het algemeen niet van verandering, vooral niet als het om het eigen gedrag gaat. Iets snappen en iets daadwerkelijk in de praktijk toepassen zijn helaas twee totaal verschillende dingen. 

De kleurentheorie van Caluwe en Koeleman is een model dat helpt bij het begrijpen van veranderingsmanagement (bron). Het model verdeelt verandertrajecten maar ook de betrokken medewerkers in vijf kleurentypes: geel, blauw, rood, groen en wit. Elk type vertegenwoordigt een bepaalde manier van denken en handelen in veranderingsprocessen. 

Organisaties kunnen het kleurenmodel gebruiken om te komen tot een juiste veranderstrategie. Individuen kunnen het model gebruiken om de eigen denkwijze te relativeren en andere invalshoeken meer te waarderen.  

Maar ook als trainer kun je met het kleurenmodel je voordeel doen. Door de verschillende kleurentypes te herkennen en te begrijpen, kan een training worden opgezet die aansluit bij de verschillende behoeften van de deelnemers. Als je alle deelnemers laat leren op een manier die bij hen past, krijg je sneller iedereen mee in de beoogde verandering in gedrag. Hieronder worden verschillende leerinterventies die je als trainer kunt inzetten per kleurtype toegelicht. 

GEEL: Voor ‘geeldrukdenkers’ is het belangrijk dat de beoogde verandering is ontstaan door het bij elkaar brengen van belangen. Het kan daarom zeer nuttig zijn om in het begin van de training aandacht te geven aan het besluitvormingsproces en draagvlak achter de verandering. Welke belangrijke spelers zijn betrokken? Welke voordelen biedt de nieuwe oplossing de organisatie, de medewerkers en de eindgebruiker? Welke win-win levert het op? Als trainer moet je belangen bij elkaar brengen, de voordelen laten zien van de gekozen route en richting geven. 

BLAUW: Door ‘blauwdrukdenkers’ zal verandering alleen worden omarmd als het doel en het proces ernaartoe helder zijn en de gemaakte keuzes weloverwogen en rationeel zijn. Voor blauwdrukdenkers geldt: ‘eerst denken dan doen. Zorg daarom als trainer dat je een aan het begin van de training concreet bent over de doelen van de training en de verandering. Zorg dat je nieuwe onderwerpen en te leren vaardigheden goed introduceert, het belang en de meerwaarde toelicht en dit onderbouwt met concrete feiten en cijfers. Je kunt jouw boodschap geloofwaardigheid en autoriteit geven door bijvoorbeeld onderzoeksresultaten of deskundigen aan te halen. Door een goed gestructureerde training te geven, kun je ervoor zorgen dat blauwdrukdenkers ontvankelijk zijn voor verandering en klaar zijn om actie te ondernemen, in de wetenschap dat ze goed geïnformeerd zijn en uitgerust met de nodige kennis en vaardigheden. 

ROOD: Bij de ‘rooddrukdenker’ draait alles om motivatie. Het is voor hen belangrijk dat het menselijk aspect in het verandertraject centraal staan – oftewel: zijzelf. Daar kan je sturing aan geven door het bieden van een aantrekkelijk perspectief (‘what’s in it for you’), het zoeken naar verbinding en het geven van persoonlijke aandacht aan de ideeën en verwachtingen van de deelnemers. Belangrijk is verder dat je oog hebt voor de sfeer in de groep. Een beroep doen op voorkennis van de deelnemers, gezamenlijk ideeën generen via een brainstorm, samenwerken aan een opdracht of een leuke interactieve oefening op het whiteboard zijn werkvormen die goed passen bij de rooddrukdenker. Rooddrukdenkers zijn verder relatief gevoelig voor complimenten, het belonen van goed gedrag en het benoemen of ’bestraffen’ van ongewenst gedrag.  

GROEN: Voor ‘groendrukdenkers’ gaan verandering en leren hand in hand. Zij zoeken actief naar nieuwe ervaringen en kennis, zodat ze die kunnen toepassen en op het werk een zinvol verschil kunnen maken. Bewuste onbekwaamheid is een essentiële fase van het leerproces voor groendrukdenkers, waarin zij zich bewust worden van wat ze niet weten en de noodzaak tot verbetering inzien. Als trainer is het belangrijk dat je voorbeelden laat zien van het beoogde gedrag. Het vervolgens gezamenlijk ontdekken en bespreken wat werkt zijn zeer vruchtbare interventies die je kunt inzetten tijdens een training. Denk bijvoorbeeld aan rollenspelen of experimenteren met het gewenste gedrag in subgroepen. Het bespreken en geven van feedback over de prestaties kan de leerervaring verder versterken. Daarnaast zijn coachingsgesprekken en ruimte geven om te leren op de werkvloer voor groendrukdenkers belangrijk. Neem dit – indien mogelijk – zeker op in je leertraject. 

WIT: Om te slagen in de huidige concurrerende markt hebben bedrijven creatieve en innovatieve werknemers nodig die buiten de gebaande paden kunnen denken. Dit zijn ‘witdrukdenkers’ bij uitstek. Deze zelfsturende individuen zijn vaak eigenzinnig en moeilijk te beïnvloeden, maar ze presteren goed wanneer ze de vrijheid krijgen om zichzelf te organiseren en betekenisvol werk na te streven. Een ervaren trainer weet hoe hij ruimte kan geven aan de eigen energie van deze mensen in plaats van te proberen planning, richting of voorspelbaarheid op te leggen. Door te debatteren, hen zelf te laten te laten onderzoeken en nieuwe mogelijkheden te verkennen, kun je de witdrukdenkers actief betrekken en hen de waarde van de gedragsverandering laten ervaren.  

Leg jouw eigen training eens onder de loep met behulp van het kleurenschema van Caluwe en Koeleman. Veel trainers zullen zien dat ze geneigd zijn vooral activiteiten en werkvormen te kiezen die passen bij hun eigen denkwijze en kleur. Wil jij ook zorgen dat jouw training daadwerkelijk in de praktijk het gewenste gedrag oplevert? Zorg dan voor meer afwisseling zodat alle deelnemers met verschillende kleurstijlen door jouw training worden uitgedaagd en geïnspireerd om de gewenste verandering aan te gaan.  

Nieuwsgierig geworden welke kleur jouw voorkeur heeft? Doe hier de test: https://hansvermaak.com/blog/publicaties/de-kleurentest/